ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, 5 ਦਸੰਬਰ
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪਾਇਦਾਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਦੋ-ਦਿਨਾਂ ਕਾਰਸ਼ਾਲ 4 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਇਹ ਕਾਰਸ਼ਾਲ PRANA (ਪ੍ਰਮੋਟਿੰਗ ਰੀਜਨਰੇਟਿਵ ਐਂਡ ਨੋ-ਬਰਨ ਐਗ੍ਰੀਕਲਚਰ) ਪਹਿਲ ਕਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨੀਤੀ, ਵਿਗਿਆਨ, ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ 80 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਿਸੇਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਖੇਤੀ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਭਲਾਈ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਸਕੱਤਰ ਅਜੀਤ ਬਾਲਾਜੀ ਜੋਸ਼ੀ, ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕੰਟਰੋਲ ਬੋਰਡ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਦਰਸ਼ ਪਾਲ ਵਿਗ, ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਕਾਸ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸ਼ੋਇਕਤ ਰਾਏ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
ਨੇਚਰ ਕਨਜ਼ਰਵੇਂਸੀ ਇੰਡੀਆ ਸਲੂਸ਼ਨਜ਼ (NCIS) ਵੱਲੋਂ ਆਯੋਜਿਤ ਇਸ ਕਾਰਸ਼ਾਲ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ “ਉੱਤਰੀ-ਪੱਛਮੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰੀਜਨਰੇਟਿਵ ਫੂਡਸਕੇਪਸ ਵੱਲ ਬਦਲਾਅ” ਸੀ। ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਵੇਂ, ਨਵੀਨਤਮ ਹੱਲ ਲੱਭਣ ‘ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਸੀ।
ਅਜੀਤ ਬਾਲਾਜੀ ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਐਗਰੋਫੋਰਸਟਰੀ ਅਤੇ ਹਰਿਆਵਲੀ ਵਧਾਉਣ, ਫਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਵਿਧਤਾ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਸੰਭਾਲ ਰਾਹੀਂ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਰੌਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, “PRANA ਦਾ ਕੰਮ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਣ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਆਕਸੀਜਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਐਗਰੋਫੋਰਸਟਰੀ ਅਤੇ ਹਰੇ ਕਵਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਬੜੇ ਪੱਧਰ ਤੇ ਇਨਿਸ਼ੇਟਿਵ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਲਿਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ।” ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਫਸਲ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਸਾੜਨ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ 70% ਤੋਂ ਵੱਧ ਘਟਾਓ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਾਰਬਨ, ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਹਰੇ ਕ੍ਰੈਡਿਟ ਨੂੰ ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਆਮਦਨ ਮਾਡਲ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦੀ ਲੋੜ ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ।
ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਅਦਰਸ਼ ਪਾਲ ਵਿਗ ਨੇ ਫਸਲ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੇ ਨਵੇਂ ਅਧਿਕਤਮ ਅਪਡੇਟ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, “ਫਸਲ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਐਕਸ-ਸੀਟੂ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੋਗੁਣੀ ਹੋ ਗਈ ਹੈ। 44 ਬਾਇਲਰ ਚਾਲੂ ਹਨ, ਜਦਕਿ 31 ਹੋਰ ਬਾਇਲਰ ਲਗਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਐਕਸ-ਸੀਟੂ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਵਧਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਇਨ-ਸੀਟੂ ਫਸਲ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਕੁਦਰਤੀ ਤਰੀਕਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਉਹਨਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਮ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਜਿਹੜੇ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਰੀਜਨਰੇਟਿਵ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।”
NCIS ਦੀ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਡਾ. ਅੰਜਲੀ ਆਚਾਰਿਆ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਲਈ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣਕ ਪਾਇਦਾਰਤਾ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਹਿਯੋਗ ਦੀ ਲੋੜ ਉਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ, “PRANA ਨੇ ਫਸਲ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਪਰ ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਰੀਜਨਰੇਟਿਵ ਫੂਡਸਕੇਪਸ ਪਹੁੰਚ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ।”
ਇਸ ਮੌਕੇ ਤੇ ਦੋ ਨੀਤੀ ਪੱਤਰ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਜੋ ਫਸਲ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਅਤੇ Energy-Water-Food Nexus ‘ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਸਨ। ਇਹ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਟਿਕਾਊ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਾਧਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਲਈ ਕਾਰਗਰ ਸਿਫਾਰਸ਼ਾਂ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਸ਼ੋਇਕਤ ਰਾਏ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਧਾਨ ਦੇ ਵੱਧ ਉਤਪਾਦਨ, ਪਰਾਲੀ ਸਾੜਨ ਅਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਘਟਾਅ ਵਰਗੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਲਈ ਢਾਂਚਾਗਤ ਹੱਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਡੀ-ਸੈਂਟਰਲਾਈਜ਼ਡ ਸੋਲਰਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਊਰਜਾ-ਸਮਰਥ ਪੰਪਾਂ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਤਰੀਕੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਬਚਤ ਕਰਨ, ਊਰਜਾ ਦੀ ਖਪਤ ਘਟਾਉਣ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਿੱਚ ਇਜਾਫਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦਗਾਰ ਸਾਬਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।
ਕਾਰਸ਼ਾਲ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ-ਬਚਤ ਤਰੀਕਿਆਂ ‘ਤੇ ਵੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਲਟਰਨੇਟਿਵ ਵੈੱਟਿੰਗ ਐਂਡ ਡ੍ਰਾਇਿੰਗ (AWD), ਜੋ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਮੈਥੇਨ ਗੈਸ ਦੇ ਨਿਕਾਸ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਨਿੱਜੀ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਮ ਵਿੱਤੀ ਸਾਧਨਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਾਰਬਨ ਕ੍ਰੈਡਿਟ, ਰਾਹੀਂ ਟਿਕਾਊ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨ ‘ਤੇ ਵੀ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।